Buddyzm w Azji i na świecie: therawada w Azji Południowo-Wschodniej (Sri Lanka, Birma, Tajlandia)

Prowadzący: dr hab. GRZEGORZ POLAK

Therawada (pali: theravāda) to najstarsza z istniejących obecnie na świecie głównych tradycji buddyzmu. Jej ponad 150 milionów wyznawców żyje przede wszystkim w krajach Azji Południowo-Wschodniej, będących od stuleci tradycyjnymi ostojami therawady: Tajlandii, Birmie (Mjanmie), Sri Lance, Kambodży i Laosie, ma też wielu zwolenników w krajach Zachodu. Ten kurs będzie próbą spojrzenia na bogactwo aspektów therawady, zarówno w jej starożytnej, jak i współczesnej postaci. Ze względu na szeroki zakres zagadnienia pominięta albo ograniczona do minimum zostanie prezentacja aspektów therawady, które należą do podstawowych elementów buddyzmu w ogóle albo są dzielone z innymi jego odłamami, takich jak Cztery Szlachetne Prawdy czy Szlachetna Ośmioraka Ścieżka (zostaną one zaprezentowane podczas wcześniejszego kursu Podstawy buddyzmu: pogląd, zachowanie, medytacja). Przedmiotem zainteresowania będą natomiast aspekty specyficzne dla therawady i odróżniające ją od innych tradycji buddyjskich. W ramach kursu przedstawione zostaną następujące zagadnienia:

• therawada a hinajana
• wczesna historia therawady w Indiach
• historia tradycji therawady na Sri Lance, w Birmie, Tajlandii, Laosie i Kambodży
• język palijski – język therawady
• kanon palijski – zbiór świętych tekstów therawady
• mnisi w therawadzie
• zakon mniszek
• świeccy w therawadzie
• kult religijny w therawadzie: kult stup, posągów i istot niebiańskich (pali: deva); 
• klasyczna myśl i praktyka therawady przedstawiona w Wisuddhimagdze (pali: Visuddhimagga) Buddhaghosy: 
  • rozwój moralności,
  • praktyki ascetyczne,
  • rozwój skupienia medytacyjnego – teoria dżhan (jhāna) i 40 przedmiotów medytacji
  • abhidhamma – teoria podstawowych elementów rzeczywistości (dhamma), stanów umysłu (citta), procesu świadomości (cittavīthi) i kontinuum życiowego (bhavaṅga)
  • rozwój wglądu: wgląd analityczny i dynamiczny, teoria etapów wglądu
• współczesne ruchy medytacyjne w ramach therawady:
  • tradycje medytacyjne przed dwudziestym stuleciem
  • birmańska tradycja wipassany
  • tajska tradycja kammatthany
  • inne tajskie ruchy medytacyjne i ważne postaci (Buddhadasa, ruch Dhammakaya)
• therawada a buddyzm pierwotny

Literatura:

Crosby Kate, Theravada Buddhism. Continuity, Diversity, and Identity, Wiley Blackwell, Chichester 2014.

Gombrich Richard Francis, Theravāda Buddhism. A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo. Second Edition, Routledge, London-New York 2006.

Polak, Grzegorz, Tradycje buddyjskie theravady, http://sasana.wikidot.com/tradycje-buddyjskie-therawada

Polak, Grzegorz, Droga do wyzwolenia w traktacie Visuddhimagga Buddhaghosy, Fundacja „Theravada” 2015, http://sasana.wdfiles.com/local–files/download/gp-ddw-pdf-format-książki-150621.pdf 

Polak, Grzegorz, „Therawada w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej” w: Buddyzm: Tradycje i idee / Jakubczak Krzysztof (red.), 2022, Kraków, Księgarnia Akademicka, ss. 97-163, ISBN 9788381385213. DOI:10.12797/9788381385220.02